دیدار اتفاقی با دوست خیالی

آدام گاپنیک، جستارنویس آمریکایی، از آن دسته نویسنده‌هایی‌ست که سراغ قالب‌ها و ژانرهای مختلف می‌روند و در کارنامه‌شان همه‌چیز پیدا می‌شود، از نقد هنری تا رمان کودک و خاطره‌پردازی. اما خیلی‌ها می‌گویند جستارهایی که برای نیویورکر نوشته و بعضی از آن‌ها را در قالب کتاب هم منتشر کرده بهترین آثارش هستند. جستارهایی که گاپنیک در آن‌ها با نگاه کنجکاو و تیزبینش همه‌چیز و همه‌جا را می‌کاود و خواننده‌ را هم ماهرانه با خود همراه می‌کند. کتاب دیدار اتفاقی با دوست خیالی مجموعه‌‌ای از همین جستار‌‌هاست.

گاپنیک در این جستارها به حوزه‌های گوناگون سرک می‌کشد و هر چیزی را بهانه می‌کند تا خواننده را به گشت‌وگذاری فکری ببرد. گشت‌وگذاری که اغلب چهارچوب‌های قالبی و مضمونی را نادیده می‌گیرد و به مرزبندی‌های معمول و متداول تن نمی‌دهد. جستارهای گاپنیک گاهی به نقد ادبی شبیه می‌شوند و گاهی به خاطره‌پردازی و خودزندگی‌نامه؛ گاهی سراغ جغرافیای سیاسی و مطالعات فرهنگی می‌روند، گاهی به روان‌شناسی و روان‌کاوی فرویدی ناخنک می‌زنند و گاهی هم از عصر اطلاعات و اینترنت و واهمه‌های امروزیِ همراهش می‌گویند. اما این جستارها، با همه‌ی تنوع و وسعتِ موضوعی‌شان، عموماً در یک مضمون اشتراک دارند: پرداختن به دغدغه‌ها، ترس‌ها و اضطراب‌های برآمده از زندگی شهری مدرن.

آدام گاپنیک که سال‌ها در نیویورک و مدتی هم در پاریس زندگی کرده در خیلی از جستارهایش از تجربه‌ی زندگیِ شهری و پیامدها و دلالت‌های ضمنی این تجربه برای انسان امروزی می‌گوید پیامدها و دلالت‌هایی که حتی اگر نیویورک و پاریس را ندیده باشیم و حتی اگر در شهری بزرگ و شلوغ و پرهیاهو زندگی نکنیم، برای ما غریبه و فهم‌ناپذیر نیستند چون همه، دست‌کم گاهی، سرشلوغی و هیاهوی شهری و غوغای شبکه‌های اجتماعی و پریشانی و اضطراب‌ِ روزگارمان را تجربه کرده‌ایم.

افسون و جادوی گاپنیک این است که با نگاه تیزبین و جست‌وجوگر، دانش به‌روز، ذهن تحلیلگر و ژرف‌اندیش و لحنِ گیرا و گاهی شوخ‌وشنگش همین تجربه‌های آشنا، روزمره‌ و گاهی پیش‌پاافتاده‌ از زندگی معاصرِ انسان شهری را دست‌مایه‌ی پرداختن به مفاهیم و مضامین کلی‌تر، اساسی‌تر و جهانی‌تر می‌کند: بوقلمونی که در پاریس سفارش داده و اعتصاب سراسریْ رسیدنش را به تأخیر انداخته بهانه‌ای می‌شود برای حرف زدن از جهانی‌شدن و لیبرالیسم. دوست خیالی‌ دختر سه‌ساله‌اش فرصتی می‌سازد برای جست‌وجوی پاسخ این سؤال که ما آدم‌های امروزی چرا این‌قدر سرمان شلوغ است و چرا به هیچ کارمان نمی‌رسیم. و مقایسه‌ی فوتبال با هاکی و فوتبال‌آمریکایی دستاویزی می‌شود برای بحث درباره‌ی ذات تجربه و زندگی انسانی.

کتاب دیدار اتفاقی با دوست خیالی مجموعه‌ای‌ست از نُه جستار گاپنیک که نخستین بار در نیویورکر یا در یکی از سه کتاب از پاریس به ماه، از دریچه‌ی بچه‌ها و  اول، میزِ غذا منتشر شده‌اند و گرچه دامنه‌ی موضوعی وسیعی دارند ــ‌از اینترنت و عصر اطلاعات و روان‌کاوی فرویدی گرفته تا پیاده‌روی، ارتباط تاریخ و جغرافیا، ذائقه‌ و سلیقه‌ی غذایی و فرهنگی، زیبایی‌های فوتبال و تجربه‌ی یادگیری رانندگی در میان‌سالی‌ــ بن‌مایه‌ی همه‌ی آن‌ها حال‌وهوای زندگی مدرن و خوشی‌ها و ناخوشی‌های همراه آن است؛ بن‌مایه‌ای که مثل نخ تسبیح همه‌ی این جستارها را به هم وصل می‌کند.